Kabuk (Shell)
İşletim sistemlerinde kullanıcı ile bilgisayar donanımı arasında genel olarak 3
katmandan söz edilebilir. Şekil 1.1’de görülen bu katmanlar; kabuk, sistem çağrıları ve
çekirdek olarak adlandırılır.
Kabuk (shell), kullanıcı ile işletim sistemi çekirdeği arasında bir ara birimdir.
Kullanıcı tarafından verilen komutları algılar, yorumlar ve sistem çağrıları yardımıyla
çekirdeğe iletir. Çekirdek ise bilgisayar donanımıyla doğrudan etkileşen ve işletim sistemi
işlevlerini gerçekleştiren kısımdır. Kabuk, işletim sisteminin kullanıcıya görünen yüzüdür.
Birçok kaynakta “komut yorumlayıcısı” olarak da adlandırılmaktadır.



KULLANICI
Kabuk
Sistem Çağrıları
Çekirdek
DONANIM
Şekil 1.1: İşletim sistemi katmanları
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA4
Bilgisayar açıldıktan bir süre sonra komut satırı (prompt) görüntülenir. Kullanıcı
tarafından komut satırına girilen komutlar, bilgisayar tarafından işleme konulur. İşte bu
noktada kabuk olarak adlandırılan program devreye girer. Öncelikle komutun geçerliliğini
inceler, kullanıcının ne yapmak istediğini çözümler ve bu iş için gerekli programları belleğe
yükler.
1.1.1. Kabuk Programı
Kabuk programı, kullanıcı ile işletim sisteminin çekirdeği arasında bağlantı kuran,
köprü kuran program olarak adlandırılabilir. MS-DOS işletim sisteminde kabuk olarak
command.com kullanılır. DOS işletim sisteminin aksine, Unix’te geliştirilmiş birçok kabuk
programı vardır. Bu programlar Tablo 1.1’de listelenmiştir.
Tablo 1.1: Kabuk programları
Kabuk Programı Açıklama
Bash (Born again shell) GNU tarafından C shell’in özelliklerinin
geliştirildiği standart kabuk programı
Csh C kabuk programı
Ksh Korn kabuk programı
Sh Standart UNIX kabuk programı
Tcsh C kabuk programının geliştirilmiş hali
Zsh Korn kabuk programının geliştirilmiş hali
Linux sistemlere erişildiğinde kullanıcı adı ve şifre bilgileri girildikten sonra sistem
tarafından ilk olarak kullanıcının kabuk programı çalıştırılır. Kabuk programı, girilen
komutları algılayan ve işleyen temel programdır. Kullanıcı hesabı açılırken kullanıcının
hangi kabuk programını kullanacağı sistem yöneticisi tarafından belirlenir ve etc/passwd
dosyasında bu bilgi tutulur. Kullanıcı sisteme bağlandığında kullanıcı bilgileri okunurken
çalıştıracağı kabuk program bilgisi de okunur ve çalıştırılır.
1.2. Komut Satırı ve Programlara Parametre Gönderme
Pardus'ta, bir masaüstü işletim sistemiyle yapılabilecek grafik ortamdaki tüm
işlemlerin yanı sıra, birçok işlemi komut satırı üzerinden gerçekleştirmek mümkündür. Bu
yöntem artık klasikleşmiş olsa da Linux sistemlerin güçlü yanını ortaya koymaktadır.
1.2.1. Komut Satırı (Konsole Uygulaması)
Pardus'ta kabuk üzerinde çalışabilmek için komut satırı uygulamasına geçilmelidir.
Pardus'taki komut satırı uygulaması, Konsole (Terminal Programı) olarak isimlendirilir.
Konsole uygulamasını çalıştırmak için Pardus ana menüsünden Programlar → Sistem →
Konsole (Terminal Programı) seçeneğini seçebilirsiniz.5
Şekil 1.2 :Konsole uygulaması
Bu çalıştırma sonrasında sisteme girdiğiniz kullanıcının haklarıyla işlem
yapabileceğiniz Şekil 1.2'de görülen konsol penceresi açılacaktır. Bu konsol penceresi
klavyeden girdi alır, ayrıca fareyle kopyalama ve yapıştırmaya da izin verir. Klavyeden
aldığı komutları işlediğinden dolayı konsol, “komut satırı arayüzü” (command line interface
– CLI) olarak da isimlendirilir.
Konsole programına erişmek için aşağıdaki yöntemleri de kullanabilirsiniz:
 Alt+F2 kısayolundan açılan Komut Çalıştır... penceresinde “konsole” yazarak
Konsole programını çalıştırabilirsiniz.
 Ctrl+Alt+F1..F6 ile de 1'den 6'ya kadar ayrı ayrı kabuk oturumu açmanız
mümkündür. Bu seçenekle, komut sisteminde tam ekran modunda
çalışabilirsiniz. Komut ekranından grafik ortama geri dönmek için ise
Ctrl+Alt+F7 kısayol tuşunu kullanabilirsiniz.
 Komut istemcisinin sonunda imleçten önce yer alan karakter; sistem yöneticisi
olan root kullanıcısı için #, diğer kullanıcılar için ise $ olur.6
1.2.2. Komut Yapısı
 Komut, kullanıcı tarafından istenen hizmetin çalıştırılması için, işletim
sistemine ya da bir uygulamaya istekte bulunulmasına yarayan sözcük, ifade ya
da kısaltmalardır. Örneğin, “Dosya isimlerini listele” isteği için “ls” komutu
verilmelidir.
Linux tabanlı sistemlerde komut yapısı genellikle Şekil 1.3’teki gibi olmaktadır.
Şekil 1.3: Komut Yapısı
Bu yapıda kullanıcı adı, bilgisayar adı ve her kabukta gösterilmese de yetki işareti ($
veya #) görüntülenir. Kullanıcı adı, bilgisayar adı ve yetki işareti sistem tarafından otomatik
olarak yazıldığı için, kullanıcı tarafından girilmesine gerek yoktur.
Komut ifadesinin ardından varsa komuta ait seçenek ve argümanlar belirtilir.
 Seçenek ve Argüman
Bir komutun hangi şekilde çalışması isteniyorsa bu, seçeneklerde belirtilir.
Argümanlar ise komutun ne üzerinde çalışacağını belirler. Argümana örnek olarak dosya,
süreç (proses) ya da kullanıcı verilebilir. Seçenek ve argümanlara gerek duymadan
çalışabilen komutlar da vardır.
Linux komutlarında seçenekler genellikle tek tire “-” ya da çift tire “--” işaretinden
sonra kullanılır. Örneğin, ls -l komutunda kullanılan “-l” seçeneği ile sadece dosya
isimleri değil, dosyaların ayrıntıları da listelenir.
Komut seçeneklerinin kısa veya uzun yazılışları olabilir:
 Kısa yazılış : Tek tire (-) tek harf
 Uzun yazılış: Çift tire (--) sözcük
Çoğu komutta bulunan bazı seçenekler aşağıda verilmiştir:
 -h --help : Komutla ilgili yardım bilgisini verir.
 -v --verbose : İşlemin aşamalarını ayrıntılı gösterir.
 -q --quite : Ekrana minimum çıktı verir.
 -V --version : Komutun sürüm numarasını gösterir.